De Bodensee - Vorarlberg Bahn
Een HO-wisselstroom spoorweg als vaste clubbaan van MSG 's- Hertogenbosch.

Zojuist heeft, na een schril fluitsignaal van de locomotief, de sneltrein het station Kempten verlaten, daarmee de rust van dit stadje aan de voet van de Beierse alpen wreed verstorend. We bevinden ons aan boord van een speciale trein welke ter gelegenheid van de 150 jarige BVB; de Bodensee Vorarlberg Bahn, een wel zeer speciale tocht maakt door het fraaie landschap van de vooralpen.
Vanochtend in alle vroegte zijn we onder veel belangstelling vertrokken uit Munchen Hauptbahnhof; getrokken door een glimmende stoomlocomotief volgen een zestal minutieus geressorteerde CIWL rijtuigen. Ons einddoel is Feldkirch in Oostenrijk, de thuisbasis van de BVB waar het weekend is gereserveerd voor allerhande festiviteiten.
Het is een prachtige voorjaarsdag, de zon staat nog laag aan de hemel en werpt lange, haast zwarte schaduwen over het landschap welke wordt afgebeeld op de oude spiegelruiten van onze coupé. We rijden Oostenrijk binnen.
Na drie kwartier tussen afwisselend laaggebergte en glooiende weiden door gereden te zijn mindert de
locomotief vaart. Links van ons vangen we een blauwe glinstering op die het landschap meer en meer in beslag
begint te nemen. Vaag zichtbaar in de ochtendnevel zien we kleine witte stipjes over de blauwe vlek glijden; zeilschepen op de Bodensee. Kort daarop rijden we het station van Bregenz binnen, het eigenlijke begin van
onze reis over de Bodensee - Vorarlberg Bahn.
Zo begint onze reis over het tracé van een, overigens bestaand, traject van een niet bestaande spoorweg maatschappij. Deze maatschappij bestaat alleen binnen de grenzen van het clubgebouw van de modelspoorgroep 's-Hertogenbosch. Ze is uitgevoerd in HO-wisselstroom met als doel het prototypisch laten rijden van lange treinstammen. Daarnaast is ruimte ingericht voor een lokaalspoor dat tot de dag van vandaag door de BVB wordt geëxploiteerd.
Verderop komen we nog terug op de exploitatie en wijze waarop de baan functioneert. Maar laten we het ons nu gemakkelijk maken en het landschap aan ons voorbij laten trekken, de trein zet zich weer in beweging...
We rijden nu in zuidelijke richting, langzaam komen de bergen die op afstand nog in de ochtendnevel gehuld waren, dichterbij. Links richten de flanken van het Santis gebergte zich op terwijl rechts de rotsachtige uitlopers van het Bregenzer Wald steeds duidelijker in zicht komen. Opnieuw wordt het donker, de zoveelste tunnel door het grillige Santis gebergte. Ditmaal is het een lange, misschien wel 1000 meter. Dan weer de zon. Direct uit de tunnel rijden we het zonlicht tegemoet een viaduct op. Aan weerszijden strekt zich het Laternser dal uit. Direct onder het viaduct ligt het dorpje c Bad Innerlaterns (1147 m), links het stationnetje en rechts de huisjes die het dorpje vormen.
![]() |
Bad Innerlaterns in Vorarlberg |
Bad Innerlaterns is een van oorsprong boeren gemeenschap die zijn recente ontwikkeling en welvaart te danken heeft aan twee zaken: de aansluiting aan de lokaalspoor tak van de BVB welke in 1896 zijn beslag kreeg en de gunstige ligging in een bekend wandelgebied met als centraal punt een 13e eeuws slotburcht.
De exploitatie van het lokaalspoor ontleent haar charme aan het gecombineerd gebruik van Stoom - Diesel tractie.
Vooral het zomer seizoen als de 'stoom - boemel" wordt ingezet is erg in trek bij toeristen en menige liefhebber heeft tijdens zijn vakantie een 'stoom - cursus" op een van de kleine tenderloc's gevolgd.
Uit Bad Innerlaterns vertrekt tevens de Seilbahn naar de Hohe Freschen (2004 m), een markante berg met een prachtig wandelgebied in de Vorarlberger alpen.

Bad Innerlaterns kent geen industrie. De belangrijkste vorm van bestaan is tegenwoordig de toeristenindustrie in combinatie met het boerenbedrijf en de kunstnijverheid en niet te vergeten: het 'Bad" staat voor geneeskrachtige bronnen. Dat zegt de directeur van het Fremdenverkehrs Buro ten minste. Hierdoor is het station sober uitgevoerd. Treinen komende uit de richting van Feldkirch doen het stationsgebouw (EG) aan op spoor 1. De treinsamenstelling bestaat in de regel uit bagage/post en personenrijtuigen. Naast de eerder genoemde stoomlocs bezit de maatschappij een dieselloc en een aantal VT98 motorwagen combinaties. Incidenteel wordt op spoor III een goederenwagon bij het goederendepot (G) achtergelaten. Regelmatig passeert een goederentrein bestemd voor de fabriek van Zwissau (verderop aan de lijn) of het holzwerk van Ranuz. Altijd op spoor II. Tegenliggers zijn er niet; het is hier een richting verkeer!
We laten Bad Innerlaterns achter ons. Direct achter het dorp gaat het viaduct over in een indrukwekkende stenen boogbrug welke het diep uitgesleten dal van de Lutz overspant. Ver beneden in de diepte glinstert het smalle lint van de beek die in het voorjaar gevoed door het smeltwater aanzwelt tot een kolkende rivier. Rechts van ons vangen we nog net een glimp op van de drie andere bruggen die het dal overspannen. Kleine auto's kruipen na tot de brug afgedaald te zijn voorzichtig uit het dal omhoog. Dan is het weer donker. Direct achter de brug verheft zich een loodrechte rotswand waar de trein zich in lijkt te boren. De duisternis is echter maar van korte duur. Direct links van ons rijst de bergwand op, rechts loopt het landschap glooiend af. Daar verschijnt het station van Ranuz; eigenlijk met meer dan een halte aan de lokaalspoorbaan van de BVB.

Ranuz ontleent haar aansluiting op de BVB vooral door de nog steeds florerende houtindustrie waardoor naast een inhaalspoor ook een industriespoor is aangelegd. Geregeld worden hier rongenwagens Kbe, Kbs,..) achtergelaten. De 'Heimische Holzindustrie Verband" beschikt zelfs over een eigen KOF dieselrangeerloc.
Het station van Ranuz heeft een inhaalspoor waardoor het mogelijk is bij rangeerbewegingen uit het 'holzwerk' het passagiersverkeer niet te hinderen. Het station voorziet verder in een enkel opstelspoor voor een tweetal goederenwagons aan de losplaats zuidelijk van het station.
Snel verdwijnt het station uit het zicht en met lang daarna komen de eerste huizen van Feldkirch al in zicht. We naderen het centraal station, ons uiteindelijk reisdoel. Rammelend en ratelend passeren we de eerste wissels, de trein komt piepend tot stilstand. Wolken stoom benemen het uitzicht. 'M'n jas, waar is m'n jas!?'

Feldkirch
Op de grens van Oostenrijk en Zwitserland ligt Feldkirch; een belangrijk doorgangs-station aan de Internationale noord - zuidverbinding Italië - Duitsland. Feldkirch heeft 20.000 inwoners, dus een kleine stad maar met een belangrijk station! Direct na het verlaten van het station verdwijnt de trein in de 3,5 km lange "Glaneralptunnel' om via "Chur' in Zwitserland en de Gothard" door te rijden naar Milaan. Het gehele traject is geëlektrificeerd en wordt in Feldkirch voorzien van elektriciteit uit de waterkrachtcentrale "Hohe Freschen". Naast het station bevindt zich het schakelstation.
Van en naar Duitsland (A) komen Internationale treinen zelfs vanuit Nederland (autoslaaptrein naar Italië). Intensief goederenverkeer door de alpen passeert hier en moet regelmatig een Internationale trein laten passeren.
Van en naar Italië (B) komen Internationale treinen uit Italië en Zwitserland en de vaste dienstregeling van de OBB met Innsbruck.
Menige Internationale trein wisselt hier van tractie. Zware goederentreinen worden hier voorzien van dubbeltractie. Hierdoor bestaat behoefte aan een (beperkt) depot (C). Goederenafhandeling van Feldkirch vindt plaats aan de andere kant van de stad (buiten het zicht).
Het stationsgebouw (EG) is gesitueerd tussen de sporen van de BVB (I & II) en de internationale spoorlijn welke wordt geëxploiteerd door de OBB en de SBB (111 t/m VI). Aangezien alle personentreinen in Feldkirch stoppen worden door hen de sporen III, V of VI gebruikt. Spoor IV is bestemd als passeerspoor / wachtspoor voor goederentreinen. Het depot (C) van de BVB bevindt zich aan de overzijde van de straat en ligt iets onder het niveau van het hoofdstation.
Depot Feldkirch
Het depot van Feldkirch wordt gebruikt door reserve (voorspan) locomotieven en wissellocs voor Internationale treinen.


Exploitatie
De bouwers van deze prachtige idylle hebben het landschap zo neutraal mogelijk gesitueerd ergens aan de rand van de alpen. Hierdoor is een ruime sortering aan materieel inzetbaar zonder het gekozen landschapstype geweld aan te doen.
Uit het verhaal blijkt al dat er sprake is van een hoofdlijn welke loopt van schaduwstation naar schaduwstation.
In eerste instantie was slechts voorzien in een schaduwstation en een keerlus. Na het tekenen en bestuderen van het schematisch model bleek de keerlus een prototypische exploitatie onmogelijk te maken. Dit is opgelost door de keerlus om te bouwen tot een schaduwstation.
Schaduwstation 'Chur' in Zwitserland bevat 5 opstelsporen en schaduwstation "Bregenz" in Oostenrijk
bevat er 3. Rekenen we daar de opstelsporen van het station "Feldkirch" bij dan kan een wisselende dienst-regeling onderhouden worden met een achttal personentreinen en blijft er voldoende ruimte voor speciale - en goederentreinen. Al snel bleek tijdens de eerste 'filosofieën' omtrent de toekomstige exploitatie het gemis aan kleinschalig rijden en rangeren. Door toevoeging van de lokaalspoorbaan BVB a.g. ontstond deze mogelijkheid met als extra charme een geheel eigen spoorwegmaatschappij die als uitdaging kan dienen voor diegenen die het aandurven hun materieel in de BVB kleuren uit te voeren. Door toevoeging van "Ranuz" met zijn hout overslag en het 'BW-Feldkirch" zijn voldoende rangeermogelijkheden gewaarborgd.
Op het hoofdspoor kunnen de volgende maatschappijen tot inzet komen waarbij voor reizigerstreinen als maximum lengte 4,5 m meet worden aangehouden. Rijden met 12 a 13 rijtuigen behoeft dus geen enkel probleem te vormen.
- OBB Geregeld personen- en vrachtverkeer (geëlektrificeerd)
- DB Personen- en goederenverkeer. (elektrisch/ diesel/ stoom)
- NS Autoslaaptrein met DB tractie en vrachtverkeer.
- SBB Personen- en goederenverkeer (elektrisch en diesel).
- FS Sporadisch personen- en goederenverkeer
- SNCF Rijtuigen personenvervoer. Goederen via Basel - Zürich voor Duitsland.

Naast alle schematische tekeningen is deze afbeelding geschilderd. Aan de hand hiervan kunnen alle leden van de groep aan het landschap bouwen. Zoals je ziet neemt het landschap een belangrijke plaats in bij het ontwerpen en bouwen van de baan.